HELBESTINE BIJARTÎ… FERÎDÊ CIZÎRÎ

 Hevdemê Seydayê Cegerxwîn û Seydayê Tîrîj e, yek ji helbestvanên herî kevin e li Cizîra Rojavayê Kurdistanê ku hetanî aniha li dinê ye û hêj helbesta klasîk dinivîse.

Di sala 1932’yan de li gundê Gi’êd ê girêdayî bajarê Amûdê ji dêya xwe bûye. Di salên zaroktiyê de bi “êşa zirav” ket, ji lew re nikarîbû zû bi zû tevlî xwendinê bibe. Lê paşê li nik mele û seydayan feqetî kir. Di qonaxa feqetiyê de dest bi xwendina helbestên Melayê Cizîrê û Seydayê Cegerxwîn kir. Di sala 1957’an de yekem helbesta xwe bi navê “Yarê Ji Xew Rabe” nivîsiye. Di geşta nivîskariya xwe de du berhevokên helbestan berhem dane. Di helbesta H. Ferîdê Cizîrê de evîn, pesinê ciwaniyê, welatperwerî û aştîxwazî hêmanên sereke ne. Di sala 1959’an de li bajarê Hisiçayê bi cih bûye û hetanî aniha hêj li wê derê ye.

      

 

Bûka Welat

 

Keça Kurdistan, îro dibistan

 

                                               Bêdeng e kerr e, mîna goristan

 

Mamosteya rind, rewşa şar û gund

 

                                               Sekîne nehat, xûşka serbilind

 

Mezin û biçûk, bûne pilûlûk

 

                                                Kanî Sekîne, gelo bûye bûk 

 

 Dêrsim keça te, şêra xebat e

 

                                                 Serê te hilda, bûka welat e

 

Li Mûş û Mêrdîn,  Qoser, Nisêbîn

 

                                                 Li Wan û Amed, dida tekoşîn

 

Dibû şoreşgêr, rahişt tevir û bêr

 

                                                 Ger şêr e, şêr e, çi jin û çi mêr

 

Çêlya pilingê, rahişt tivingê

 

                                                 Himêz kir welat keça zivigê

 

Dijminê xûnrêj, demek pir dirêj

 

                                               Xiste zindanê, xûşka Gelawêj

 

Tirsokê kedxwer, dest datanî ser

 

                                              Canê pak kutan, her ro ketûber

 

Xebata jinê, xiste rû dinê

 

                                              Em ji bîr nakin, heya mirinê

 

Paşê bû şehîd, hevala Egîd

 

                                              Serê xwe danî, cem yê Şêx Seîd

 

Xûşka te Fatê, dakat xebatê

 

                                              Tola te hilda, nêva civatê

 

Nemir Sakîne, namre  Sekîne

 

                                             Pêta  xebatê, her dem dimîne

 

                   Bo Me Divêt Berxwedan

 

Bo me divêt berxwedan             Da ko bijî Kurdistan

 

Gorî te  bin dil û can                 Yan Kurdistan yan neman

 

Welatê me wek buhişt              Dijminan tişt tê nehişt

 

Werdigerin zik û pişt                Nokeran xwîna me mijt

 

Neyar welatê me dot                 Serjê dike gayê cot

 

Vala ye tim gotegot                    Neyar hestiyê  min kevot

 

Welatê min rez û dar                Cihê gezo avê sar

 

Şînok û sêv û hinar                    Rengê  fêkî bê  jimar

 

Deştên me mêrg û kanî            Havîngehin li banî

 

Xirxop in gund û xanî               Neyar maye kevanî

 

Tê hene gur û rovî                      Zozan tijî ne kovî

 

Tê pir  in  şêx û sofî                   Dame nasîn bi hovî

 

Gemî li Cûdî rawest                   Kurdan li wir jîn dixwest

 

Gel tev de bûne serbest            Çima em mane bindest?

 

Cotar û palên welat                   Mil dane hev bo xebat

 

Mizgîn e  roja me hat                 Nêzîk e roja felat

 

Bo me divêt berxwedan            Da ku bijî Kurdistan

 

Gorî te bin dil û can                  Yan Kurdisrtan yan neman

 

Mêrê Bêkêr Piştî Şer Hêrs Dibe

 

Nabin xulamê axa, me navên ew kesên çewt

 

Serşor û pişt bi ax in, dîsan dikin lewte lewt

 

Xwîn û keda me xwarin, hê jî dikin hewte hewt

 

Em in  pêxwas û birçî, para me ne şiv  û rewt

 

Gundên me bûne kavil, pişka me koçber û şewt

 

Nan medne  tûlê wilo, xelkê re kir ewte ewt

 

Piştî ku gur pez revand, nivre dike kewte kewt

 

Pêşeng e êdî karker, li wan gerand “simi ‘lmewt”

 

Biste bînin ser ziman  pê bistirên bikin newt

 

                                Ez û Hêsir

 

Rondika tîna şewatê                 Şîreya cergê bi jan e

 

Zor e şewta bobelatê                 Kî bivê janê dizane?

 

Ew dilopa tê dibare                   Ger kelê hêsa dike

 

Şîreya cergê hejar e                    Ew nehîlet şa dike

 

Hêsiran ko vedirijînim               Qasekê dil  kerr dibe

 

Rondikan ko vedigerînim           Dil bi xwînê der dibe

 

Arezû pê kill dibe                         Çendî ko dox lê gêre be

 

Tev minêka  dil dibe                    Ma, hiş terazû pê re be

 

Vîn xwedî biryar dimîne              Raserî hest û dil e

 

Hiş eger xunkar nemîne              Can bi êşan têkil e

 

Da ji agir maç bidin                      Perwane tên  dora çira

 

Can di rê de bac didin                  Çawa ye vîna dilgira?

 

Gend û zingarên me narin           Agirê Zerdeşt nebe

 

Pend û raman zare zar in             Ta ko Laleş bende be

 

 

 

Dayê

 

Dilovanê dayê, bi kovanê dayê, şêrînê lê dayê

 

Peyên tola te xweşmêr in, mebê kî ne

 

Hevalê can bi can, ew tev de hêvî ne

 

Jiyana bêmirin, pîroz e şêrîn e

 

 Xelata pekrewanan, bo te mizgîn e

 

Were dayê bi sê dengan, bilîlîne

 

 Were xemla min î bûkaniyê bîne

 

Were dayê der û hundur, bixemlîne

 

 Çi qa derdê giran, cergê  te  dêşîne

 

Bi moralên bilind dujmin, tu dişikîne

 

Erê hêrsa te pir, dujmin ditirsîne

 

Dibe dîrok û dayîk  pê di lorîne

 

Dayê… dayê… neyar nedhate rayê

 

Dayê… dayê … kes li hana me nayê

 

Dayê… dayê… gula baxê cihanê

 

Dayê… dayê… kovana pîrê Xanê

 

Dayê… dayê… divabû bême hanê

 

Dayê… dayê… gihaştim “Bêrîvanê”

 

Dayê… dayê… bûm gorî Kurdistanê

 

Dayê… dayê… ji ber soza civînê

 

Dayê… dayê… ji ber sonda bi xwînê

 

Dayê… dayê… em bûne nextê jînê

 

Dayê… dayê… bûn simbola evînê

 

Dayê… dayê… em in ê dilbirîn in

 

Dayê… dayê… xwe bi dora te digerînin

 

Dayê… dayê… azadiya te tînin

 

Dayê… dayê… neyar nedhate rayê

 

Dayê… dayê… kes  li hana me nayê

 

Dayê… dayê… buhişta rû cîhanê

 

Dayê… dayê… sirûd a pîrê Xanê

 

Bêrîvanê

 

Nevya Zerdeşt û Xanê, bû hana berxwedanê

 

Heyvana serhildanê, pêşengê Bêrîvanê

 

Nexwest li malê rûnê daket cenga hebûnê

 

Mizgîna serxwebûnê, çelengê Bêrîvanê

 

Azadî hate bîrê şikand qulpên zincîrê

 

Çû bajarê Cizîrê, şepalê Bêrîvanê

 

Birûska ewrê tarî, xîj da cergê neyarî

 

Ji bîr nabe tu carî, hevalê Bêrîvanê

 

Nîşana navtêdanê, rewşa ceng û halanê

 

 Bû bûka Kurdistanê, delalê Bêrîvanê

 

Rûkenê xemrevînê,  l’ bajarê Mem û Zînê

 

Xêlî ket nava xwînê, şemalê Bêrîvanê

 

Nevya Zerdeşt û Xanê, bû hana berxwedanê

 

Heyvana serhildanê, pêşengê Bêrîvanê

 

Bingeha Mikûm Yekîtiya Bi Xwînê ye

 

Bindestiyê, hiştin li paş                     Aşê neyar, lê bûn qeraş

 

Doxa bivir, geh bûn maş                   Dem çûn, bi vî hawî gelek

 

Gunehê giran, cenga bira                  Kê em kirin nav agira?

 

Rişma me dan dest tacira                   Rê dan neyaran lek bi lek

 

Ên raperînê germ dikim                     Mehnan timî racem dikin

 

Axtiyê berhem dikin                             Dijimin re mane, gog û şeg

 

Me ji hev dixin lîskê Neyar                    Pev ariyan çend car bi car

 

Na ev nebû, haho hawar                       Giliyê me çû, çerxa felek

 

Em hew dibin, goga şegan                    Nabin peyê, şêx û began

 

Nabin kelaxê ber segan                         Qîl qîçe yê har î belek

 

Hinga yekîtî bê diyar                            Êrxên neyar zû têne xwar

 

Amade ne xortên şiyar                         Gorî welat in yek bi yek

 

Tiştê bûye rê jê dire                              Çend çûbe mayî bêhtir e

 

Em tev hebin a çêtir e                          Pîwist e deryayê kelek

 

Yekîtî bila dengî keve                           Carek dilê me di cî keve

 

Agir bi canê wî kev                                 Ê yekîtiyê nake gerek

 

Rojên bihurtin çûn û çûn                     Kurdo divê îro hebûn

 

Armanc e her dem serxwebûn             Hana me ya hêzên biçek

 

Zanîn bi çek hana me ye                       Yekîtî riya mala me ye

 

Tim perçebûn jana me ye                      Berpirsyar in jê serek

 

Yekîtî bi xwînê çêdibe                             Merivantiyek nû çêdibe

 

Ew bingeha ser lê dibe                            Werinê li dor bibine xelek

 

                                           Dibistan

 

Xunav û Rewşen, keçin rûliken              Tevî Gulistan diçûn dibistan

 

Şadî û Dilxweş, mîna gulên geş               Jîr in temîz in, pev re dilîzin

 

Cendirme hatin, dijî welat in                   Bi kînek bilind, romî ketin gund

 

Çavên wan dilîst, kanîn terorîst              Kotek û lêdan, gundî girê dan

 

Lewendê Pîrê, dahiştin bîrê                     Meta Hesîna, dan ber pehîna

 

Camî dane xwar, mele kir hawar           Ev in cinawir, serxoş û gawir

 

Ji ber nemerda, me ol bi ber da             Ev ne mirov in, tev hirç û hov in

 

Bi zarê gemar, nola segê har                  Sixêf digotin, kuştin û sotin

 

Raserî miriyan, dayîk digiriyan               Zarok ditirsin, ji hev dipirsin

 

Li hev rûnitşin, bavê me kuştin               Em mane sêwî, koçbar û rêwî

 

Hana gundiyan, ma şêrê çiyan               Ên bi hers û kîn, şêrên dilbirîn

 

Hildikin neyar, revî bare bar                   Vebûn dibistan, dijî Kurdistan  

 

Ev helbest di rojnameya Bûyerpress, hejmara 81′ê de hatine weşandin. 2018.07.15