Navdarên Kurd: Melayê Batê

Melayê Bateyî eslê xwe ji gundê bi navê Bateyê yê girêdayî bajarê Colemêrgê ye. Navê wî rastî Husên e, lê di nav civat û edebiyata Kurdî de wekî Mela Bateyî tê naskirin. Mela Bateyî, yek ji nivîskarên klasîk ên Kurd e.

Melayê Batê, sala 1417an li gundê Batê ya ser bi Colemêrgê ji dayîk bûye. Navê bavê wî Mistefa ye û ji malbatên koçer in. Di sala 1491`an de jî koça dawî kiriye.

Melayê Batê, piştî ku Qurana kerîm û pirtûkên din li gel axabeg mela Ehmed dixwîne, li medreseyeke bi navê Zeynel Beg ya Colemêrgê de cîh digire û li wir xwendina xwe xilas dike.Tê gotin ku demekî li medresa Mîr Hesenê Velî de jî xwendina xwe dewam kiriye.

Mesnewiya ku herî zêde Mele Bateyî dide nasîn Mewlûda wî ye. Ev mewlûd di heman demê de di nava wêjeyên klasîk ên kurdî de yekemîn mewlûd e ku hatiye nivîsandin. Di dîwanxaneyan de û di mizgeftan de mewlûda, ku herî zêde hatiye xwendin e. Derveyî vê pir helbestên wî yen li ser xweza, evîn û heskirinê hene.

Mewlûda Melayê Bateyî yan Mewlûda Kurdî helbesta Melayê Batê ye, ku di hemî mihrîcanên rojbûna Mihemed Pêxember de tê xwandin. Ev helbest dîrokî û wêjeyî ye. Her neteweyek bi zimanê xwe Mewlûd gotiye û ev jî ya kurmancî ye.

Berhemên wî:

Mewlûda Melayê Batê (Mewlûda Kurdî)

Dîwana Bateyî

Destana Zembîlfiroş

Helbest:

Qiblegaha Aşiqan

”Subh û êvarî şeva tarî şemala kê yî tu

Leyletul qedr û berat in nûra mala kê yî tu

Çîçeka baxê îrem şûx bejn û bala kê yî

Tu bo xwudê key bêje min kanê şepala kê yî tu

Dêm kitêb e zulf e haşî şerhê xala kê yî tu

Dilbera gerden şefîf î danuwa durra ‘eden

Nazik û mewzûn letîf î nexliya selwa çîmen

gullîbas î, gulqiyas î, gulenî gulpîrehen

Ahûya deşta tetarê rehzena aska xeten

Horiya baxê beheştê çav xezala kê yî tu

Qiblegaha aşiqan î şengala ebrûzirav

Hate burca şaneşînê sed melaîk çûn silav

Dax û kovana evînê sotî canê min tevav

Extera subha se’îd î reşrihana ta belav

Filfila hindûstanê zulf û xala kê yî tu

Ew çi dême şahebax e gulşena darul qerar

Sed hezaran nal û awazê di bulbul çar kenar

Helqe pê da bes tu hatin ‘eqreb û îlan û mar

Nêrgiza şehla şepal î asemîna mêrxuzar

Lebxemûş î meyfiroş î dêmpeyala kê yî tu

Pêncî salî şehlewendî keftime çaha resed

Min nizanim çerxê dêm e tê heye burca esed

Çengelek avête dil kun kir li min dad û meded

Qelbekî hişk û sufalîn min divêt can tê ebed

Şah li textê dilberê fikr û xeyala kê yî tu

Sefhekêşa katibê xeybê ji nûra la yezal

Xaleke wa l’gerdenê mîslê berê reş mah û sal

Sedhezaran rekbehacî tên tewafa zulf û xal

Netrik û şutrî û îlan dane ber bayê şemal

Laubal î çardexal î çardesala kê yî tu

Şehkitêbek min divêt behsê muhebbet bit temam

Sed tilism û sihre tê da pêkve suryanî meqam

Ebceda ‘eşqê me xwend û ‘eql û wendakir we mam

Horiya baxê beheştê tûtiya tawusxeram

Xeyrî batey padîşaha min delala kê yî tu”

(çavkanî: Kurdpress)