وەڵامی بۆچوون بدەوە

زیلان لەساڵی 1988 لە ئامەد، لە دایكێكی تورك و باوكێكی كورد لەدایك بووە. یێڵماز ئۆداباشی باوكی شاعیرێكی نێودارە. لە ئیزمیر چووەتە قوتابخانە، لەوێ لەساڵی 2002 نێوبانگی دەركرد. وێنەكانی لە چەندین گۆڤاری ژناندا بڵاوكرانەوە. لەساڵی 2006 بەشداری لە درامای تەلەڤزیۆنی و فیلمی سینەماییدا كرد.

لەساڵی 2010دا بەشداری پێشبڕكێی شاجوانی ئاڤۆنی كرد و دووەم بوو.

زیلان ئۆداباشی، بە فیلم و جوانییەكەی سەرنجی خەڵكی توركیای بەگشتی بۆ لای خۆی راكێشاوە. دوای ئەوەی بەشداری لە 6 زنجیرە دراما و فلیمێكی سینەمایی كرد، لەفیلمی (قڕێژ)ی یوسف چەتین كە باسی جاشایەتی و رەوشی ژنان دەكات لە كوردستان، رۆڵی سەرەكی گێڕا . ئەو فیلمە مانگی رابردوو لە سینەماكانی توركیا نمایشكرا. ئێستا دایكە، بەڵام دوای ئەوەی هاوژینەكەی خیانەتی لێكرد متمانەی بە پیاوان زۆر كەم بووە. بۆ ئەو نە پارە و نە جوانی پیاو گرنگ نییە، بەڵكو”پیاوە دڵ پڕ سۆز و زیرەكەكان سەرنجم رادەكێشن”. سەبارەت بەكاركردنی لەبواری هونەریدا دەڵێ” دایكم پشتگیریم دەكات، بەڵام باوكم هەندێكجار هەندێك شت قبوڵ ناكات”. ئەو كە بەزەحمەت هەڤپەیڤین دەداتە رۆژنامە گەورەكانی توركیاش، لە هەڤپەیڤینێكدا لەگەڵ (رووداو)دا دەڵێ، پێیخۆشە بۆ كاری جیدی بێتە باشووری كوردستان.

هەڤپەیڤین: محەممەد سەباتلی

رووداو: لەكوێ لەدایكبووی، لە كوێ گەورەبووی؟
زیلان ئۆدەباشی: لە شاری ئامەد لەدایكبووم، لە شاری ئزمیریش گەورەبووم.

رووداو: كاتێك قوتابی قوتابخانەی ناوەندی بووی بەشداری زنجیرە دراما و شانۆگەریەكانت كرد؟
زیلان ئۆدەباشی: بەڵێ لەوكاتەوە دەستم پێكرد، بەڵام هەر لە تەمەنی منداڵییەوە بێجگە لەكاری نواندن هیچ كارێكی دیكەم بەخەیاڵدا نەهاتووە. لەماوەی خوێندنیشدا هەندێك هەوڵمدان. دوای تەواوكردنی قۆناخی ئامادەیی، تومای ئۆزۆكورم ناسی كە ئێستا خاوەنی ئاژانسەكەمە، بەوشێوەیە ژیانی هونەریم دەستی پێكرد.

رووداو: كە خوێندنی شانۆت تەواوكرد، دواتر بەشداریت لە پێشبڕكێی شاجوانیدا كرد، پلەی دووەمت هێنا. ئایا شانۆ نێوبانگی بۆ دروستكردی یان جوانییەكەت؟
زیلان ئۆدەباشی: شەش ساڵ پێشتر بەشداریكردنم لە زنجیرە دراما و شانۆگەرییەكاندا دەستپێكرد. پێشبڕكێی جوانیش ئەمساڵ بوو، من لەبواری شانۆدا خوێندوومە و ئێستاش بەردەوامم، بۆیە دەتوانم بڵێم كە ئەزموون و خوێندن دەرگایان بۆ كردمەوە. چونكە جوانی شتێكی هەمیشەیی نییە، ئەمڕۆ هەیە و بەیانی نییە.

رووداو: دوای بەشداریكردن لەزۆر زنجیرە درامادا، ئەمساڵ بەشداریت لە فیلمی (قرێژ)دا كرد. ئایا نواندن لە فیلمی سینەماییدا چۆنە؟
زیلان ئۆدەباشی: زنجیرە دراما لەبارەی رووداوی رۆژانە و بەخێرایی دروستدەكرێن، بێ رەوش و داپۆشینێكی هونەری سەرنجڕاكێش وێنە دەگیرێن. ئەمڕۆ كاریگەری دەكاتە سەر بینەرانی و رۆژی دواتر لەبیر دەكرێ. واتە بەسیستەمێكی زۆر هونەری دروست ناكرێن. كاتێك مرۆڤ بیر لە رابردووی دەكاتەوە زۆر كەم زنجیرە درامامان وەبیردێنەوە. بەڵام سینەما شتێكی جیاوازە و هونەرێكی جیهانییە. هەندێ فیلمی سینەمایی هەن ناتوانی یەك خولەك یان كارەكتەریشی لەبیر بكەی و دەتەوێ دووبارە و سێبارە سەیری بكەیەوە. ئەز زنجیرە دراما بە قسەكردن دەچووێنم و سینەماش وەك نووسین. قسە دەڕوات و نووسین دەمێنێتەوە.

رووداو: واتە دەتانەوێ زیاتر لە فیلمە سینەماییەكاندا بەشداربن. كام رۆڵ و كام فیلمت پێ خۆشە تێیدا بەشداربیت؟
زیلان ئۆدەباشی: راستە زیاتری مەیلم بۆ سینەمایە. ئەگەر دەرفەتی هەڵبژاردنم پێبدرێ، بەشداری لەو فیلمانەدا دەكەم كە نێوەڕۆك و بابەتەكانیان جیدین و كێشەی كۆمەڵایەتی، ئێش و خەمگینی تێدابێ، وەك‌ تێكۆشانی گەلی كورد و تراژیدیا و ئاوات و داواكارییەكانی كورد. بەدڵخۆشییەوە ئامادەم لەو جۆرە فیلمانەدا رۆڵ بگێڕم.دەتوانین بەهۆی سینەماوە خۆمان بگەیێنینە زۆر كەس. سینەما یەكەمین جۆری هونەرە كە دەتوانێ بەئاسانی پەیامەكەی بگەیێنێتە هەموو شوێنێك.
فیلمە توركییەكان هەمیشە كوردیان وەك بكوژ و نەزان پیشانداوە

رووداو: بەشداریت لە كۆرسی فێربوونی زمانی كوردیدا كرد. ئایا ئێستا كوردی دەزانی و ئەوە خۆت بووی بەكوردی قسەت دەكرد لە فیلمی قڕێژدا؟
زیلان ئۆدەباشی:بەڵێ، ئێستا كوردییەكەم بەشم دەكات. كۆرسی زمانم بە سەركەوتوویی تەواوكرد و بڕوانامەكەم وەرگرت. من رۆڵی سەرەكیم هەبوو لە فیلمی قڕێژدا، ئەو هەموو قسەیەش قسەی من بوون بە كوردی. واتە دەتوانم بڵێم من بەشێوەیەكی ئەكادیمی فێری زمانی كوردی بووم.

رووداو: تۆ لەبواری سیاسی و هونەریدا زیاتر چاوت لەسەر‌ كام ژنی كوردە كە بتەوێ رۆژێك لە رۆژان رۆڵی ئەو لە فیلمێكدا بگێڕی؟
زیلان ئۆدەباشی: وەڵامەكەم زۆر ئاشكرایە: ژیانی لەیلا زانا كە پڕ سەختی بووە. ئەو بەڕای من بە ئازایەتی و‌ سەربڵندی خۆیەوە، ژنێكی نموونەیە. ئەگەر رۆژێك لە رۆژان كەسێك بیەوێ ژیانی ئەو ژنە بخاتە سەر پەردە سپییەكە ئەوا من ئامادەم بە دڵخۆشییەوە ئەو رۆڵە بگێڕم. هەروەها چونكە ئەویش وەك من خەڵكی شاری ئامەدە، شوێنێكی تایبەتی هەیە لەنێو دڵی مندا. جگە لە لەیلا زانا زۆر ژنی دیكەی كورد هەن كە خاوەن هەوڵ و خەباتن و زۆر لەوانە بوونەتە هێمای مێژوویی لە هەرێمێكی وەك رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا. ئەز شانازی بەو ژنانەوە دەكەم. هەڵبەت كاری ئێمە سینەماكارانیش ئەوەیە بەسەرهاتی ئەوان بۆ نەوەی داهاتوو بگێڕینەوە و بیانكەینە كەسایەتی لەبیرنەكراو لە مێژوودا.

رووداو: تۆ لە هەڤپەیڤینێكدا گوتبووت “جینەكانی ئامەد لەمندان‌‌”، مەبەستت چ بوو لەو قسەیە؟
زیلان ئۆدەباشی: كە تەمەنم 40 رۆژ بووە، دایكم منی لە ئامەدەوە بردووەتە ئزمیر و تائێستا‌ لەوێ دەژیم، تاوەكو ئەمساڵ بۆ بەشداریكردن لە فیلمی قڕێژدا چوومە ئامەد، قەت سەردانی ئامەدم نەكردبوو. باوكم خەڵكی ئامەدە، بۆیە هەموو مەیل و هەڵوێست و هەوڵدانم بۆ ئەو شارەبوون. وەك ئەوەی منیش خەڵكی ئەوێم و لەوێ بژیم، خۆم هەمیشە وەك كەسێكی ئەو شارە بینیوە. بۆیە من زۆر جیاوازی نابینم لەنێوان خۆم و ئەو كەسانەی لە ئامەد گەورەبوون.

رووداو: ژمارەیەكی زۆر هونەرمەندی كورد لەنێو سینەمای توركیدا كاردەكەن. ئەگەر بتوانی تەماشایەكی دوێنێ و ئەمڕۆ بكەی، ئایا دەتوانی بڵێی ناسنامە و شوێنی كورد لەنێو سینەمای توركیدا چییە؟
زیلان ئۆدەباشی: ئەو مامەڵەكردنەی لەسەردەمی سینەمای یەشلچامەوە دەستی پێكردووە، دەتوانین بڵێین هێشتا بەردەوامە. بەگشتی كارەكتەری كورد لە سینەمای توركیدا وەك خزمەتكار، گوندی، بكوژ، نەزان، ساویلكە، زمانپیس و كۆمیدی پیشاندراوە. یان وەك قسەكەر بەزمانێكی سەیر، واتە كورد بە توركیئاخێڤێكی بێسەروبەر نیشاندەدەن. بەڵام هەرچەند هەوڵدەدەن ئەو كاراكتەرە سەرنج راناكێشێ و بەخاوی دەمێنێتەوە. بەبڕوای من ئەوان چۆن سەیری كورد دەكەن، دەیانەوێ چۆن بیبینن بەوشێوەیە كاراكتاریزەی دەكەن. كورد بەراستی نابینن یان نایانەوێ ببینن. هەڵبەت ئەم رەوشە لە ئەمریكاش هەیە، لە سینەمای ئەمریكیدا نواندنی رۆڵی هەموو كردەوەیەكی خراپ و پیس، كارەكتەری پێكەنین، دز، بكوژ و دەستدرێژیكردنە سەر ژنان، دەدرێتە ئەكتەرە رەشپێستەكان. كوردیش لەسینەمای توركیدا وەك رەشپێستی ئەمریكا تەماشادەكرێن.ئەو مامەڵەكردنە‌ لە زۆر زنجیرە درامادا هەیە. بەڵام دوای ئەوەی چەندین دەرهێنەری كورد دەركەوتن و فیلمیان دروستكردن، ئەم تێڕوانینە لاواز بووە و ئیتر زۆر خەڵك دەزانێ كە كورد وانییە، بەڵكو جیاوازن لەو وێنەیە. ئێستا شتێكی واپەیدابووە: ئەوەی بیەوێ پڕۆژەیەكی جیدی بۆ سینەما پێشكەش بكات، هەوڵدەدات كورد بە دیتنێكی ئۆبژەكتیڤ پیشانبدات.

رووداو: لەبواری سیاسی و بیرۆكراسیدا جیاكاری بەرامبەر كورد دەكرێ. ئایا ئەمە لە سینەماشدا هەیە دژی هونەرمەندی كورد؟
زیلان ئۆدەباشی: بەڵێ . ئەز دەزانم ژمارەیەكی زۆر هونەرمەندی كورد لەبەر ئەو مامەڵە خراپە دەترسن بڵێن ئێمە كوردین. لەتوركیا لە هەموو بوارێكدا ئەو جیاكاریە هەیە، كاتێك ئاڵۆزی و پێكدادانێكی كۆمەڵایەتی روودەدات، بەپێی ناسنامەكەت مامەڵەت لەگەڵ دەكەن. ئەوەی لە ژیانی رۆژانەدا روودەدا، ئەگەر لەبواری هونەریشدا رووبدات، ئەوكاتە هونەر دەكەوێتە سەر هێڵێكی هەڵە. پێویستە هونەر راستییەكان نەشارێتەوە و نكۆڵییان لێ نەكات. بۆنموونە كاتێك یێلماز گیونای لە فیلمەكاندا رۆڵی دەگێڕا، رۆڵی سادە و بێ كاریگەری و پەراوێزی پێدەدرا، بەڵام كاتێك خۆی سیناریۆی فیلمەكانی نووسی و فیلمەكانی دروستكردن، راستییەكانی ئاشكرا كردن، سەرنجی ئێمە و هەموو دونیای بۆخۆی راكێشا.
زنجیرە دراما وەك قسەیە و
فیلمی سینەمایی وەك نووسینە دەمێنێتەوە

رووداو: ئایا بەهۆی ئەوەی ناوت زیلانە، قەت تووشی ئاستەنگ و كاردانەوەی جیاواز نەبووی؟
زیلان ئۆدەباشی: من شانازی بەناوەكەمەوە دەكەم. لەتەمەنی منداڵیدا لە قوتابخانەی سەرەتاییدا بەهۆی ناوەكەمەوە زۆر زەحمەتیم كێشان و جیاوازیم لەبەرامبەر دەكرا، بەڵام هیچ كاتێك گوێم نەدەدایە ئەو شتانە. بەڵام لەبواری سینەمادا تائێستا هیچ ئاستەنگم بۆ نەهاتووتە پێشەوە‌. ئینجا نازانم لە پشت من و لە پشت دەرگا داخراوەكانەوە چ دەگوترێ.

رووداو: ژیانی رۆژانەت چۆنە و چ پڕۆژەیەكت هەیە؟
زیلان ئۆدەباشی: ئێستا هەموو توانای خۆم داوەتە سەر پەروەردەی خۆم. من قوتابی بەشی رادیۆ و تەلەڤزیۆنم، خۆم بۆ تاقیكردنەوە ئامادە دەكەم. هەروەها ماوەی ساڵێكە خەریكی كۆرسی زمانی كوردی و فارسیم، كە كاتیشم دەبێ كتێبان دەخوێنمەوە، لەگەڵ چارلۆتی كوڕم خەریك دەبم. دەمەوێ لە دواڕۆژدا ببمە مامۆستای پلاتس.

رووداو: ئەگەر لە باشووری كوردستان بانگهێشتت بكەن بۆ بەشداریكردن لە فیلمێكدا ئامادەی؟
زیلان ئۆدەباشی: بە خۆشحاڵییەوە دەڵێم باشە، لە هەركوێیەك‌ كوردی لێ بژین ، من ئامادەم بەشداری پڕۆژەی جیدی بكەم.